Andrzej Madała | Co do zasady

2 kwietnia 2025 r. Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów opublikował nieznacznie zmienione wyjaśnienia w sprawie kryteriów i procedury zgłaszania zamiaru koncentracji Prezesowi UOKiK. Jest to kolejna zmiana w wytycznych dla przedsiębiorców wprowadzona przez UOKiK w ostatnim czasie. Polega na uszczegółowieniu interpretacji tzw. reguły skutku (zasady eksterytorialności) w zakresie koncentracji typu joint venture (utworzenia wspólnego przedsiębiorcy). Jej celem (jak wskazano w Komunikacie UOKiK) jest zmniejszenie liczby zgłaszanych w UOKiK koncentracji zagranicznych.

Inwestycje zagraniczne (FDI) z jednej strony przyczyniają się do wzrostu gospodarek krajowych. Z drugiej strony mogą stanowić niepożądaną ingerencję w zasoby o znaczeniu strategicznym dla funkcjonowania państwa gospodarza. W trudnych czasach sprawy bezpieczeństwa stają się priorytetowe (zarówno na poziomie krajowym, jak i unijnym), w związku z tym nasilają się tendencje protekcjonistyczne. Najlepszym przykładem jest wdrażanie w ostatnich latach do ustawodawstw poszczególnych państw europejskich regulacji dotyczących kontroli bezpośrednich inwestycji zagranicznych (niedawno Prezes UOKiK aktualizował swoje wyjaśnienia proceduralne w tym zakresie).

25 października 2024 r. Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów opublikował zaktualizowane wyjaśnienia w sprawie kryteriów i procedury zgłaszania zamiaru koncentracji Prezesowi UOKiK. Jest to pierwsza zmiana w wytycznych dla przedsiębiorców, odkąd opublikowano te wyjaśnienia w 2015 r. Najważniejsza zmiana to liberalizacja interpretacji tzw. reguły skutku (zasady eksterytorialności), co ma zmniejszyć liczbę koncentracji stricte zagranicznych podlegających notyfikacji w Polsce. Pozostałe niewielkie zmiany w dokumencie to zmiany redakcyjne.

9 maja 2024 r. Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów opublikował zaktualizowane wyjaśnienia w sprawie składania Prezesowi UOKiK zawiadomień oraz prowadzenia postępowań objętych zakresem ustawy o kontroli niektórych inwestycji zagranicznych. Znowelizowane przepisy ustawy, które znacząco poszerzyły zakres jej stosowania, weszły w życie prawie cztery lata temu – w lipcu 2020 r. Prezes UOKiK uzyskał wtedy dodatkowe uprawnienia w zakresie ochrony polskich przedsiębiorstw – istotne z punktu widzenia porządku, bezpieczeństwa lub zdrowia publicznego (pisaliśmy na ten temat w artykule Kontrola niektórych inwestycji – nowe przepisy ochronne). W 2022 r. UOKiK opublikował pierwsze wyjaśnienia dotyczące nowej regulacji.

W ostatnich latach pojawiły się unijne przepisy dotyczące wpływu państw trzecich na właściwe funkcjonowanie rynku wewnętrznego. Wprowadzono m.in. mechanizm badania i kontroli przez Komisję Europejską subsydiowania przez państwa trzecie planowanej działalności gospodarczej przedsiębiorstw (zarówno prywatnych, jak i państwowych) w UE. Nowe przepisy dotyczą również kontroli koncentracji przedsiębiorstw w Unii.

7 października br. UOKiK poinformował, że zakończył postępowanie antymonopolowe przeciw Gazpromowi i pięciu międzynarodowym koncernom, które utworzyły bez wymaganej zgody spółkę joint venture odpowiedzialną za budowę i eksploatację gazociągu Nord Stream 2. Na przedsiębiorców zostały nałożone rekordowo wysokie kary finansowe – łącznie ponad 29,3 miliarda zł (prawie 6,5 miliarda euro), z czego na sam Gazprom ponad 29 miliardów zł.

Nowy Prezes UOKiK zapowiada wzmocnienie aktywności urzędu mającej zapobiegać negatywnym skutkom rynkowym. Priorytetem ma być usuwanie szkodliwych praktyk z obrotu gospodarczego (a niekoniecznie karanie). Postępowania mają być prowadzone szybciej i sprawniej. Do tego dochodzi sporo zmian wewnętrznych w urzędzie.

W nowelizacji tzw. ustawy kryzysowej znajdują się również propozycje zmian legislacyjnych przygotowane przez Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów. Mają one zwiększyć bezpieczeństwo finansowe gospodarstw domowych, zagwarantować dostępność kluczowych towarów i usług oraz zapobiec spekulacjom cenowym i nieuzasadnionym podwyżkom.

7 listopada br. w postępowaniu antymonopolowym przeciw Gazpromowi i pięciu międzynarodowym podmiotom odpowiedzialnym za finansowanie gazociągu Nord Stream 2 Prezes UOKiK, decyzją nr DKK-217/2019, nałożył na jeden z nich karę finansową rekordowej wysokości. Powodem ukarania Engie Energy Management Holding Switzerland AG z siedzibą w Szwajcarii kwotą w wysokości 172 mln zł było niewywiązanie się spółki z obowiązku przekazania na żądanie Prezesa UOKiK informacji i dokumentów w trakcie postępowania.

Na stronie UOKiK została opublikowana decyzja, która powinna być obowiązkową lekturą dla przedsiębiorców planujących przejęcia – wskazuje bowiem, jakich błędów unikać na etapie przygotowania i przeprowadzenia transakcji oraz późniejszych kontaktów z UOKiK.

Dodatkowe klauzule umowne w kontraktach transakcyjnych mogą przynieść korzyści zarówno nabywcy, jak i zbywcy. Pozwalają ochronić przenoszone wartości majątkowe, utrzymać ciągłość dostaw lub w pełni wykorzystać utworzenie wspólnego przedsiębiorcy. Ze względu na brak rodzimej regulacji przy konstruowaniu takich postanowień przedsiębiorcy powinni opierać się na wytycznych Komisji Europejskiej.

Po ponad roku obowiązywania nowych przepisów czas sprawdzić, jak zmiany w procedurze badania zgłoszeń zamiaru koncentracji funkcjonują w praktyce decyzyjnej Prezesa UOKiK.