Zmiany w doręczeniach na terytorium Unii Europejskiej
17 sierpnia 2013 roku weszła w życie nowelizacja Kodeksu postępowania cywilnego wprowadzająca zmiany w doręczeniach pism procesowych stronom i uczestnikom postępowania na terenie UE.
Ustawa z dnia 13 czerwca 2013 roku o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego (Dz.U. 2013, poz. 880 – dostępna na stronach Rządowego Centrum Legislacji) przewiduje nowelizację jedynie dwóch przepisów, jednakże są to przepisy dotyczące doręczania pism procesowych w toku postępowania sądowego. Dlatego zmiany te są istotne z punktu widzenia zarówno strony procesu, jak i jej pełnomocnika.
Jak wskazano w uzasadnieniu do projektu ustawy, zmiany te mają na celu usunięcie sprzeczności pomiędzy przepisami polskiej procedury cywilnej a prawem europejskim, bowiem Niezgodność ta została dostrzeżona przez Komisję Europejską, która zainicjowała już przeciwko Polsce postępowanie o naruszenie z art. 258 Traktatu, wydając w październiku 2012 r. tzw. uzasadnioną opinię i wzywając do usunięcia naruszenia. Kolejnym krokiem Komisji w tej sprawie może być wniesienie skargi do Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej, a całe postępowanie ostatecznie może prowadzić nawet do poważnych konsekwencji finansowych dla Polski (uzasadnienie projektu ustawy, druk nr 1272, Sejm VII kadencji).
Problematyka doręczeń zgodnie z przepisami k.p.c. była także przedmiotem (opisywanego już na naszym portalu) orzeczenia Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej, który wyrokiem z dnia 19 grudnia 2012 r. wydanym w sprawie prejudycjalnej Alder et Alder (C-325/11) stwierdził sprzeczność art. 11355 k.p.c. z rozporządzeniem nr 1393/2007 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 13 listopada 2007 r. dotyczącego doręczania w państwach członkowskich dokumentów sądowych i pozasądowych w sprawach cywilnych i handlowych (doręczanie dokumentów) oraz uchylającego rozporządzenie Rady (WE) nr 1348/2000 (Dz. Urz. UE L 324 z 10.12.2007, str. 79) (uzasadnienie projektu ustawy).
Pismo procesowe wysłane poza Polską
Pierwszy z nowelizowanych przepisów to art. 165 § 2 k.p.c. W dotychczasowym kształcie wskazywał on, że oddanie pisma procesowego w polskiej placówce pocztowej operatora wyznaczonego w rozumieniu ustawy z dnia 23 listopada 2012 r. – Prawo pocztowe jest równoznaczne z wniesieniem go do sądu (o zmianach w tym zakresie pisaliśmy już na portalu).
W wyniku nowelizacji przepis ten otrzymał brzmienie: Oddanie pisma procesowego w polskiej placówce pocztowej operatora wyznaczonego w rozumieniu ustawy z dnia 23 listopada 2012 r. – Prawo pocztowe lub w placówce pocztowej operatora świadczącego pocztowe usługi powszechne w innym państwie członkowskim Unii Europejskiej jest równoznaczne z wniesieniem go do sądu.
Ustawodawca przewidział zatem nową możliwość wniesienia pisma procesowego do sądu – poprzez nadanie go za pośrednictwem operatora świadczącego pocztowe usługi powszechne poza Polską, ale w innym państwie członkowskim Unii Europejskiej. Skorzystanie z usług takiego operatora będzie miało tożsamy skutek co wysłanie pisma procesowego za pośrednictwem polskiego operatora – dzień nadania przesyłki będzie dniem wniesienia wysyłanego pisma do sądu.
Jest to istotna zmiana, dotąd bowiem pismo procesowe nadane zza granicy mogło odnieść skutek w polskim procesie cywilnym, ale jako datę jego wniesienia do sądu przyjmowano – jak wskazał Sąd Najwyższy w postanowieniu z 22 września 1999 roku, I CKN 672/99, niepubl., LEX nr 1163936 – datę jego wpłynięcia do polskiego urzędu pocztowego, na który to moment strona postępowania nie miała de facto wpływu.
Należy jednak pamiętać, że zmiana ta odnosi się jedynie do państw członkowskich UE, zatem nadanie pisma procesowego do polskiego sądu np. w Szwajcarii z dobrodziejstwa nowego przepisu nie skorzysta.
Strona zamieszkała (mająca siedzibę) w państwie członkowskim Unii Europejskiej
Jeszcze bardziej doniosła wydaje się zmiana dokonana w przepisie art. 11355 § 1 k.p.c.
Przepis ten dotyczy ustanowienia pełnomocnika do doręczeń dla strony nie mającej miejsca zamieszkania (lub siedziby – jako że przepis nie ogranicza się do osób fizycznych, ale także prawnych i jednostek organizacyjnych nieposiadających osobowości prawnej) w Rzeczypospolitej Polskiej i do dnia 17 sierpnia 2013 roku wskazywał, że strona mająca miejsce zamieszkania lub zwykłego pobytu albo siedzibę za granicą, jeżeli nie ustanowiła pełnomocnika do prowadzenia sprawy zamieszkałego w Rzeczypospolitej Polskiej, obowiązana jest wskazać w Rzeczypospolitej Polskiej pełnomocnika do doręczeń.
Obecnie wskazany przepis uległ zmianie i zgodnie z nowym brzmieniem: Strona, która nie ma miejsca zamieszkania lub zwykłego pobytu albo siedziby w Rzeczypospolitej Polskiej lub w innym państwie członkowskim Unii Europejskiej, jeżeli nie ustanowiła pełnomocnika do prowadzenia sprawy zamieszkałego w Rzeczypospolitej Polskiej, jest obowiązana wskazać pełnomocnika do doręczeń w Rzeczypospolitej Polskiej.
Zakres zastosowania przepisu został zatem ograniczony do stron, które zamieszkują (lub posiadają miejsce zwykłego pobytu) nie tylko poza Polską, ale i poza Unią Europejską. Jest to zmiana istotna dla stron procesu cywilnego (uczestników postępowania nieprocesowego), bowiem od tej pory sąd polski będzie doręczał stronom mieszkającym w Unii Europejskiej (oczywiście jeśli nie ustanowiły pełnomocnika procesowego) pisma sądowe bezpośrednio, bez wzywania ich do ustanowienia pełnomocnika do doręczeń w kraju.
Od kiedy stosować nowe przepisy
Ustawa nowelizująca nie przewidziała żadnych przepisów przejściowych, wskazując jedynie, że wchodzi w życie po upływie 14 dni od dnia ogłoszenia (art. 2 ustawy).
Ponieważ ustawa została ogłoszona (opublikowana w Dzienniku Ustaw) 2 sierpnia 2013 roku, wskazane nowe przepisy dotyczące doręczeń powinny być już stosowane.
Maciej Kiełbowski, Zespół Rozwiązywania Sporów i Arbitrażu kancelarii Wardyński i Wspólnicy
