"Złota akcja" tylko w szczególnych okolicznościach

02.12.2010 Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej

Szczególne uprawnienia państwa jako akcjonariusza spółki stanowią ograniczenie swobodnego przepływu kapitału, orzekł Trybunał Sprawiedliwości UE w sprawie posiadanych przez Portugalię akcji uprzywilejowanych w spółce Energias de Portugal.

Wyrok w sprawie C-543/08 został wydany 11 listopada 2010 r. w następującym stanie faktycznym: spółka EDP (Energias de Portugal, działająca w sektorze dystrybucji energii elektrycznej i gazu ziemnego w Portugalii) została sprywatyzowana w latach 1997-2006 r. Państwo portugalskie pozostawiło sobie, pośrednio, 25,73 proc. kapitału zakładowego. Ponadto przyznało sobie, jako akcjonariuszowi EDP, szczególne uprawnienia, w tym m.in. prawo weta w przypadku określonych uchwał walnego zgromadzenia akcjonariuszy spółki, prawo wyznaczania członka zarządu w przypadku, gdy państwo głosowało przeciwko wybranej propozycji w wyborach do zarządu, jak również nieobjęcie państwa zakresem stosowania 5 proc. pułapu głosów.

Za sprzeczne z podstawową swobodą UE, tj. zasadą swobodnego przepływu kapitału, Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej uznał szczególne uprawnienia nadane Portugalii jako akcjonariuszowi spółki:

prawo weta w stosunku do istotnych uchwał podejmowanych przez akcjonariuszy spółki, a w szczególności prawo weta wobec uchwał dotyczących zmiany statutu spółki – zdaniem Trybunału skutkiem takiej regulacji może być zniechęcenie podmiotów z innych państw do inwestowania w EDP, ponieważ pomimo uzyskania odpowiedniej ilości akcji nie będą miały one proporcjonalnego wpływu na zarządzanie spółką;
ograniczenie prawa głosu wszystkich akcjonariuszy do pułapu 5 proc. z wyłączeniem takiego ograniczenia dla państwa portugalskiego – zdaniem Trybunału może to zniechęcać do inwestowania w akcje spółki ze względu na ograniczenie możliwości bezpośredniego wpływu na zarządzanie spółką i jej kontrolowanie;
przyznanie prawa wyznaczania członka zarządu wyłącznie jednemu akcjonariuszowi, państwu – zdaniem Trybunału ogranicza to prawa wszystkich innych akcjonariuszy oraz zniechęca potencjalnych akcjonariuszy do nabywania akcji spółki.

Jednakże, co najistotniejsze z punktu widzenia relacji państwo – spółka, zdaniem Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej powyższe ograniczenia nie znajdują uzasadnienia. Argumentacja podnoszona przez Portugalię, a odnosząca się do bezpieczeństwa energetycznego państwa, w opinii Trybunału nie była wystarczająco przekonująca w niniejszej sprawie. Ponadto Trybunał podniósł, że regulacje dotyczące uprawnień państwa w zakresie golden shares zostały sformułowane w sposób ogólny bez wskazania szczególnych okoliczności, które mogłyby sankcjonować korzystanie przez Portugalię z tak szerokich uprawnień.