Rozporządzanie i korzystanie z opracowań projektu budowlanego - zagadnienia podstawowe | Co do zasady

Podstawową zasadą rozporządzania i korzystania z opracowań (przeróbek) utworu, np. projektu budowlanego, jest wymóg uzyskiwania zezwolenia twórcy utworu pierwotnego, czyli utworu przerabianego, o ile autorskie prawa majątkowe do utworu nie wygasły (wówczas taka zgoda nie będzie wymagana).

Zgodnie z art. 46 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych (dalej: pr. aut.), o ile umowa nie stanowi inaczej, twórca zachowuje wyłączne prawo zezwalania na wykonywanie zależnego prawa autorskiego, nawet jeżeli w umowie postanowiono o przeniesieniu całości autorskich praw majątkowych, co świadczy o wyjątkowym statusie przedmiotowego uprawnienia.

W świetle powyższego w umowach o zamówienie publiczne powinny pojawiać się nie tylko zapisy o przenoszeniu na zamawiającego autorskich praw majątkowych do projektu, lecz także zapis dotyczący prawa zezwalania na wykonywanie zależnego prawa autorskiego do opracowania projektu. Innymi słowy niezbędna jest zgoda na zastosowanie przeróbki projektu budowlanego w celu przeprowadzenia danej inwestycji przez podmioty inne niż pierwotny twórca. Taki transfer uprawnień jest w skutkach podobny do zrzeczenia się praw na rzecz drugiej strony umowy. Zdaniem niektórych przedstawicieli doktryny prawo zezwalania na wykonanie zależnych praw autorskich stanowi odrębne pole eksploatacji utworu, chociaż nie znalazło się w przykładowym wyliczeniu zamieszczonym w art. 50 pr. aut. W związku z tym do umów o przeniesienie tego prawa powinien znaleźć zastosowanie art. 41 ust. 2 pr. aut. (ma to znaczenie w tzw. obrocie wtórnym, tj. wówczas, gdy prawa majątkowe do utworu przenosi podmiot inny niż faktyczny twórca), art. 53 pr. aut. dotyczący formy pisemnej pod rygorem nieważności, a także przepisy dotyczące wynagrodzenia zawarte w art. 43-45 i 47 pr. aut.

Omawianej problematyki nie należy mylić z zagadnieniem osobistych praw autorskich. Zgodnie z art. 16 pr. aut. te ostatnie nie podlegają zrzeczeniu ani zbyciu. Wszelkie odmienne postanowienia są nieskuteczne. Zezwalanie na wykonywanie autorskiego prawa zależnego nie ma praktycznego znaczenia, gdy praca nad pierwotnym projektem ogranicza się do wprowadzenia do niego niezbędnych zmian, które powinny zostać uzgodnione z pierwotnym twórcą projektu budowlanego ze względu na przysługujące mu osobiste prawa autorskie. Dlatego też, nawet gdy w umowie znajduje się zapis na temat przeniesienia uprawnień dotyczących wykonywania praw zależnych, inwestor powinien skonsultować planowane zmiany z twórcą pierwotnego projektu budowlanego. Projektant może zezwolić na wykonywanie jego praw przez osoby trzecie, jednakże z zastrzeżeniem art. 49 ust. 2 pr. aut. stanowiącego o konieczności uzyskiwania przez następcę prawnego zgody twórcy na czynienie zmian w utworze w sytuacji, gdy zmiany nie są spowodowane koniecznością, zaś twórca nie miałby racjonalnego uzasadnienia, aby im się sprzeciwić.