Postępowanie przed sądami administracyjnymi w trybie uproszczonym – nowe zasady | Co do zasady

Nowelizacja prawa o postępowaniu przed sądami administracyjnymi znacząco modyfikuje zasady prowadzenia jednego z postępowań szczególnych – postępowania uproszczonego.

Dotychczas sąd administracyjny mógł rozpoznać sprawę w trybie uproszczonym w trzech przypadkach. Po pierwsze, jeżeli decyzja lub postanowienie były dotknięte wadą nieważności, o której mowa w art. 156 § 1 k.p.a. lub w innych przepisach szczególnych, albo wydane zostały z naruszeniem prawa dającym podstawę do wznowienia postępowania (art. 119 pkt 1 p.p.s.a.). Po drugie, jeśli strona złożyła wniosek o przeprowadzenie sprawy w trybie uproszczonym, który nie został oprotestowany przez pozostałe strony postępowania poprzez zgłoszenie żądania przeprowadzenia rozprawy (art. 119 pkt 2 p.p.s.a.). Po trzecie, sąd administracyjny mógł rozpoznać sprawę w trybie uproszczonym bazując wyłącznie na podstawie odpisu skargi, jeżeli stan faktyczny i prawny przedstawiony w skardze nie budzi uzasadnionych wątpliwości, a organ nie przekazał sądowi skargi mimo wymierzenia mu grzywny (art. 121 w zw. z art. 55 § 2 p.p.s.a.)

Nowelizacja w sposób istotny rozszerza zakres spraw, które można rozpoznać w trybie uproszczonym. Umożliwia się skorzystanie z tego trybu, jeżeli przedmiotem skargi jest każde postanowienie, od którego przysługuje skarga do sądu administracyjnego zgodnie z art. 3 § 2 pkt 2 i 3 p.p.s.a., tj. postanowienie wydane w postępowaniu administracyjnym, na które służy zażalenie albo kończące postępowanie, a także postanowienie rozstrzygające sprawę co do istoty oraz postanowienia wydane w postępowaniu egzekucyjnym i zabezpieczającym, na które służy zażalenie (art. 119 pkt 3 p.p.s.a.). Ponadto tryb uproszczony będzie mógł znaleźć zastosowanie w sprawie, w której przedmiotem skargi jest bezczynność lub przewlekłe prowadzenie postępowania (art. 119 pkt 4 p.p.s.a.).

Uzasadnieniem powyższej zmiany był zbyt wąski katalog spraw, które mogły zostać skierowane do trybu uproszczonego i, co za tym idzie, rozpoznane szybciej. Ponadto ustawodawca postanowił zerwać z uzależnieniem uruchomienia trybu uproszczonego od wniosku strony, co uniemożliwiało przeprowadzenie postępowania w tym trybie w wielu sprawach, które ze względu na swój charakter nie wymagają przeprowadzenia rozprawy (ustawodawca w uzasadnieniu nowelizacji pomija jednak fakt, że tryb uproszczony w przypadku art. 119 pkt 1 p.p.s.a. mógł zostać zastosowany zarówno na wniosek, jak i z urzędu).

W uzasadnieniu do projektu nowelizacji art. 119 p.p.s.a. czytamy: Celem tej zmiany jest rozszerzenie możliwości zastosowania trybu uproszczonego do spraw dotyczących skarg na postanowienia oraz skarg na bezczynność i przewlekłość postępowania. Są to te kategorie spraw, w których z zasady stan faktyczny jest oczywisty, dlatego postuluje się aby sąd mógł z urzędu rozpatrywać takie sprawy w tym trybie. Możliwość rozpatrywania tych spraw w trybie uproszczonym skróci czas ich rozpatrywania – co ma szczególne znaczenie przy rozpatrywaniu skarg na bezczynność i przewlekłość postępowania oraz wyeliminuje konieczność kierowania na rozprawę spraw dotyczących skarg na postanowienia wpadkowe.

Rzeczywiście, liczne postanowienia w kwestiach proceduralnych i technicznych wydawane w trakcie toczącego się postępowania (jako tzw. postanowienia wpadkowe) można by wydawać w trybie uproszczonym, co prawdopodobnie skracałoby czas rozpoznania sprawy. Niemniej jednak wybór postępowania uproszczonego dla postanowień kończących postępowanie nie jest już taki oczywisty – w wielu przypadkach dotyczą one kwestii niejednoznacznych, wielowątkowych i skomplikowanych. Podobnie bywa niekiedy w przypadku skargi na przewlekłość bądź bezczynność organu.

Niewykluczone, że niejawne rozpoznawanie w postępowaniu uproszczonym tych spraw, które opierają się nie tylko na prawnych lub technicznych zagadnieniach, lub sprawach o znacznym stopniu skomplikowania może grozić podnoszeniem przez strony zarzutów, że postępowanie prowadzone jest z naruszeniem zasady jawności i czynnego udziału stron w postępowaniu. Próbą obrony przed takim zarzutem może stać się wprowadzenie do postępowania uproszczonego trzyosobowego składu orzekającego (zgodnie ze znowelizowaną treścią art. 120 p.p.s.a.), co ma zagwarantować wnikliwe zbadanie każdej sprawy.

Należy jednak pamiętać, że skorzystanie z trybu uproszczonego jest zawsze prawem, a nie obowiązkiem sądu administracyjnego (nawet pomimo złożenia wniosku przez stronę).

Jeżeli jednak sądy administracyjne będą w sposób przemyślany stosować znowelizowany art. 119 p.p.s.a. i prowadzić postępowanie w trybie uproszczonym w tych sprawach, co do których niejawnego przeprowadzenia nie powinno być wątpliwości, sądy nie powinny narażać się na naruszenie w ten sposób zasady jawności, a nowelizacja może przyczynić się do częstszego sięgania po tryb uproszczony.

Natalia Rutkowska, praktyka infrastruktury, transportu, zamówień publicznych i PPP kancelarii Wardyński i Wspólnicy