Nowe zasady udzielania urlopów wychowawczych
Nieprzenoszalna część urlopu wychowawczego, zwiększenie wymiaru urlopu, z którego mogą korzystać jednocześnie oboje rodzice oraz liczby części, w których można wykorzystać taki urlop – oto najnowsze zmiany do Kodeksu pracy.
1 października 2013 roku weszły w życie nowe zasady udzielania urlopu wychowawczego. Nowelizacja Kodeksu pracy stanowi implementację przepisów dyrektywy Rady 2010/18/UE, która z kolei wdrożyła postanowienia porozumienia ramowego dotyczącego urlopu rodzicielskiego zawartego przez BUSINESSEUROPE, UEAPME, CEEP i ETUC.
Jedną z podstawowych zmian wprowadzonych do Kodeksu pracy jest ustanowienie zasady nieprzenoszalności części urlopu wychowawczego. Jakkolwiek zachowany został łączny 36-miesięczny wymiar urlopu wychowawczego, każdemu z rodziców lub opiekunów dziecka zostało przyznane wyłączne, nieprzenoszalne prawo do jednego miesiąca urlopu wychowawczego. W zamyśle projektodawcy zmiana ta ma zachęcać do równego dzielenia się urlopem i korzystania z urlopu przez oboje rodziców lub opiekunów. Nieskorzystanie przez jednego z rodziców lub opiekunów z takiej części urlopu nie zwiększy wymiaru urlopu drugiego z rodziców lub opiekunów. W praktyce oznacza to, że jeden rodzic lub opiekun będzie mógł wykorzystać urlop wychowawczy w wymiarze do 35 miesięcy. Jedynie wyjątkowo rodzic dziecka ma prawo do urlopu w wymiarze do 36 miesięcy, jeżeli drugi rodzic dziecka nie żyje, nie przysługuje mu władza rodzicielska, został takiej władzy pozbawiony albo władza rodzicielska uległa ograniczeniu lub zawieszeniu. Podobnie sytuacja wygląda w przypadku, gdy dziecko pozostaje pod opieką jednego opiekuna.
Zgodnie z nowymi przepisami oboje rodzice lub opiekunowie mogą korzystać jednocześnie z urlopu wychowawczego przez okres nieprzekraczający 4 miesięcy (a nie jak do tej pory – przez okres 3 miesięcy). Ponadto z czterech do pięciu zwiększyła się liczba części, w których można wykorzystać taki urlop. Takie rozwiązanie jest konsekwencją przyznania każdemu z rodziców lub opiekunów dziecka prawa do nieprzenoszalnej części urlopu wychowawczego i pozwala na wykorzystanie takiej części urlopu jako samodzielnej części, bez uszczerbku dla sytuacji prawnej drugiego z rodziców lub opiekunów. Utrzymanie w mocy dotychczasowej regulacji oznaczałoby bowiem, że w sytuacji, gdy jedno z rodziców lub opiekunów zamierza skorzystać jedynie z nieprzenoszalnej części urlopu wychowawczego, drugie z nich mogłoby podzielić pozostałą część urlopu najwyżej na trzy, a nie jak miało to miejsce do tej pory – cztery części.
Jednocześnie ustawodawca zrezygnował z zasady proporcjonalnego obniżania wymiaru urlopu wypoczynkowego w przypadku pracownika, który po nabyciu w danym roku kalendarzowym prawa do urlopu wypoczynkowego korzysta z urlopu wychowawczego, a następnie w tym samym roku powraca do pracy. Aby pracownik mógł skorzystać z urlopu wypoczynkowego w pełnym wymiarze, wystarczy, że będzie on wykonywał pracę na początku roku kalendarzowego i powróci z urlopu wychowawczego przed końcem tego roku.
Warto zaznaczyć, że nowelizacja nie wprowadziła zmian w zakresie ustalania uprawnienia do korzystania z urlopu wychowawczego. Tak jak dotychczas prawo do takiego urlopu przysługuje pracownikowi – rodzicowi lub opiekunowi dziecka – zatrudnionemu co najmniej 6 miesięcy. Zachowany został również okres, do którego najpóźniej można udzielić takiego urlopu (tj. nie później niż do ukończenia przez dziecko 5. roku życia). Ponadto pracownik uprawniony do urlopu wychowawczego może złożyć pracodawcy pisemny wniosek o obniżenie jego wymiaru czasu pracy na niezmienionych zasadach.
Agnieszka Godusławska, Zespół Prawa Pracy kancelarii Wardyński i Wspólnicy
