Nowe zasady funkcjonowania podmiotów prowadzących systemy płatności oraz rozrachunku papierów wartościowych
Zmiany w przepisach dotyczących systemu płatności oraz systemu rozrachunku papierów wartościowych, poszerzenie definicji zagranicznego postępowania upadłościowego, wprowadzenie systemu interoperacyjnego – to niektóre zmiany obowiązujące od 2 marca 2012 r.
Polska musiała dostosować przepisy do wymogów UE
Z dniem 2 marca br. weszła w życie uchwalona 27 stycznia 2012 r. nowelizacja: ustawy o ostateczności rozrachunku w systemach płatności i systemach rozrachunku papierów wartościowych oraz zasadach nadzoru nad tymi systemami (dalej: ustawa o ostateczności rozrachunku), ustawy o niektórych zabezpieczeniach finansowych oraz ustawy – Prawo upadłościowe i naprawcze (Dz.U. z dnia 16 lutego 2012 r., nr 33, poz. 173).
Nowelizacja tych ustaw wynikła z konieczności dostosowania polskiego prawa do wymogów Unii Europejskiej, a konkretnie do przepisów:
- dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/44/WE z dnia 6 maja 2009 r. zmieniającej dyrektywę 98/26/WE w sprawie zamknięcia rozliczeń w systemach płatności i rozrachunku papierów wartościowych oraz
- dyrektywy 2002/47/WE w sprawie uzgodnień dotyczących zabezpieczeń finansowych w odniesieniu do systemów powiązanych i do wierzytelności kredytowych (Dz. Urz. UE L 146 z 10.06.2009).
Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/44/WE miała zharmonizować przepisy państw członkowskich w zakresie płatności i rozrachunku papierów wartościowych, tak by docelowo we wszystkich państwach UE powstały takie same warunki dla instytucji kredytowych. Zarówno dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/44/WE, jak i dyrektywa 2002/47/WE miały też ograniczyć ryzyko związane z uczestnictwem we wspólnotowych systemach płatności lub rozrachunku papierów wartościowych, przede wszystkim w zakresie transgranicznego postępowania upadłościowego.
Na czym polega system płatności?
Według przepisów ustawy o ostateczności rozrachunków system płatności jest powiązaniem prawnym pomiędzy co najmniej trzema instytucjami. Jedną z nich musi być m.in.:
- NBP,
- bank centralny innego państwa,
- bank krajowy, oddział banku zagranicznego, instytucja kredytowa,
- dom maklerski.
W powiązaniu wymienionych wyżej podmiotów chodzi o to, że obowiązują wtedy wspólne dla tych uczestników zasady przeprowadzania rozliczeń kwot pieniężnych, które w konsekwencji prowadzą do zwolnienia z zobowiązania pieniężnego (zobowiązań pieniężnych).
Z kolei system rozrachunku papierów wartościowych to prawne powiązanie pomiędzy co najmniej trzema instytucjami, w tym co najmniej jedną ze wskazanych wyżej instytucji. W ramach systemu rozrachunku papierów wartościowych obowiązują wspólne dla uczestników zasady przeprowadzania rozliczeń dotyczących papierów wartościowych.
Wprowadzenie systemu interoperacyjnego
Znowelizowane przepisy ustawy o ostateczności rozrachunku wprowadzają do polskiego prawa definicję systemu interoperacyjnego. System interoperacyjny jest to system płatności lub system rozrachunku papierów wartościowych. Polega on na tym, że podmiot, który taki system prowadzi, zawiera porozumienie w sprawie realizacji zleceń rozrachunku z co najmniej jednym podmiotem, który prowadzi system na podstawie prawa polskiego lub prawa innego państwa członkowskiego Unii Europejskiej.
Znowelizowane przepisy ustawy o ostateczności rozrachunku nakładają wymóg, aby co najmniej jedna z instytucji tworzących system posiadała swoją siedzibę na terytorium Polski.
Ustawa o ostateczności rozrachunku ma być stosowana także wówczas, gdy wobec uczestnika krajowego systemu zostałoby wydane orzeczenie, postanowienie lub decyzja zagranicznego sądu lub innego organu w ramach zagranicznych postępowań upadłościowych.
Większe uprawnienia prezesa NPB wobec uczestników systemu płatności
Zmienione przepisy pozwalają też prezesowi NBP żądać od uczestników obrotu informacji i dokumentów. Chodzi tu np. o sytuację, w której podmiot prowadzi system płatności bez wymaganej zgody.
Zmiany w Prawie upadłościowym i naprawczym
Zmiany objęły również przepisy ustawy z dnia 28 lutego 2003 r. – Prawo upadłościowe i naprawcze (tekst jedn. Dz. U. z 2009 r. nr 175, poz. 1361, z późn. zm.). Zmiany te polegają na rozszerzeniu zakresu przepisów tej ustawy także o podmiot prowadzący system interoperacyjny niebędący uczestnikiem tego systemu.
Zakres wniosku o ogłoszenie upadłości został poszerzony o informację, czy dłużnik jest podmiotem prowadzącym wymieniony wyżej system interoperacyjny.
Sąd, uwzględniając wniosek o ogłoszenie upadłości, będzie określał godzinę wydania postanowienia, jeżeli upadły jest podmiotem prowadzącym system interoperacyjny.
Postanowienie o ogłoszeniu upadłości doręczane będzie także prezesowi NBP, jeżeli upadły jest:
- uczestnikiem systemu płatności lub systemu rozrachunku papierów wartościowych lub
- podmiotem prowadzącym system interoperacyjny.
Ogłoszenie upadłości uczestnika systemu płatności lub systemu rozrachunku papierów wartościowych będzie oznaczało, że możliwe będzie wykorzystanie m.in. środków pieniężnych i instrumentów finansowych zgromadzonych na jego rachunku rozliczeniowym.
Jakie będą konsekwencje wprowadzonych zmian?
Efektem wprowadzonych zmian powinno być zwiększenie liczby operacji między instytucjami finansowymi. Zmiana przepisów ustawy o ostatecznym rozrachunku dotknie przede wszystkim podmioty prowadzące systemy rozliczeniowe i rozrachunku papierów wartościowych, zarówno na gruncie prawa polskiego, jak i innego państwa członkowskiego. Ponieważ spod stosowania nowelizacji ustawy, poza szczególnymi przypadkami, wyłączono zabezpieczenia na wierzytelnościach kredytowych, których dłużnikiem jest konsument, zwiększenie konkurencyjności i dostępności dotyczyć będzie tych kredytów, które są udzielane w celu sfinansowania przedsięwzięć o większej wartości.