Ograniczenia wynikające z ustawy o kontroli niektórych inwestycji
Zawiadomienie do organu kontroli (spółka strategiczna)
W transakcjach dotyczących spółek działających w strategicznych gałęziach gospodarki należy zawsze rozważać, czy zastosowanie znajdą regulacje ustawy z dnia 24 lipca 2015 r. o kontroli niektórych inwestycji.
Ustawa ta wprowadza obowiązek zawiadomienia organu kontroli (obecnie minister właściwy do spraw Skarbu Państwa, a w odniesieniu do spółek energetycznych – Minister Energii) o zamiarze dokonania transakcji, co do której organ ten może wyrazić sprzeciw.
Jakie podmioty podlegają ochronie?
Ustawa o kontroli niektórych inwestycji wprowadza szczególne restrykcje w nabywaniu udziałów, akcji oraz przedsiębiorstw należących do tzw. podmiotów podlegających ochronie. Lista takich podmiotów określana jest w rozporządzeniu Rady Ministrów. W wykazie tym mogą zostać umieszczone spółki prowadzące działalność w kluczowych sektorach gospodarki (np. telekomunikacyjnym, energetycznym, przemyśle chemicznym czy zbrojeniowym), które ze względu na istotny udział w rynku, skalę działalności i fundamentalne interesy społeczeństwa wymagają szczególnej ochrony.
Co istotne, podmiotem objętym ochroną może być nie tylko spółka z udziałem Skarbu Państwa, lecz każdy podmiot.
Jeśli zatem transakcja dotyczy spółek działających w branżach wskazanych w ustawie, weryfikacja, czy podmiot został objęty ochroną, powinna odbywać się na każdym etapie transakcji – rozporządzenia wydane w tym zakresie do tej pory wchodziły w życie już następnego dnia po ogłoszeniu w Dzienniku Ustaw.
Kiedy istnieje obowiązek zawiadomienia organu kontroli o transakcji?
Obowiązek zawiadomienia organu kontroli dotyczy zarówno transakcji asset deal, jak i share deal, które skutkują:
- nabyciem lub osiągnięciem istotnego uczestnictwa – co oznacza nabycie praw pozwalających na dysponowanie odpowiednio 20%, 25%, 33% głosów na zgromadzeniu wspólników czy akcjonariuszy, a także nabycie przedsiębiorstwa podmiotu podlegającego ochronie lub jego zorganizowanej części,
- nabyciem dominacji – przez co rozumie się uzyskanie lub przekroczenie 50% głosów w organie stanowiącym danego podmiotu lub w jego kapitale zakładowym poprzez nabycie udziałów albo akcji lub praw z udziałów albo akcji albo ich objęcie.
Regulacje ustawy o kontroli niektórych inwestycji odnoszą się także do nabycia pośredniego (np. dokonanego przez podmiot zależny) oraz nabycia następczego (które może nastąpić np. w wyniku podziału lub połączenia spółki podlegającej ochronie czy umorzeniu jej akcji lub udziałów).
Postępowanie przed organem kontroli
Zamiar dokonania transakcji skutkującej nabyciem lub osiągnięciem istotnego uczestnictwa lub osiągnięciem dominacji w podmiocie podlegającym kontroli powinien zostać każdorazowo zgłoszony organowi kontroli.
Zgłoszenie takie powinno zostać co do zasady dokonane przed podjęciem czynności skutkującej nabyciem lub osiągnięciem istotnego uczestnictwa lub nabyciem dominacji – tj. przed zawarciem umowy zbycia udziałów, akcji czy przedsiębiorstwa, a także przed odbyciem zgromadzenia wspólników lub akcjonariuszy, na którym podjęta zostanie uchwała o podwyższeniu kapitału zakładowego czy połączeniu spółek.
Treść zawiadomienia została określona w ustawie. Poza opisem transakcji podlegającej zgłoszeniu wymagane jest zamieszczenie szczegółowych informacji dotyczących podmiotu składającego zawiadomienie, takich jak:
- opis działalności gospodarczej (zakres i miejsce prowadzenia, a także jej dotychczasowy przebieg),
- informacje o wykształceniu posiadanym przez osoby wchodzące w skład organów zarządzających i nadzorczych (jeśli zawiadomienie składa osoba fizyczna – o jej wykształceniu),
- informacje o grupie kapitałowej, do której należy podmiot składający zawiadomienie (a jeżeli podmiot składający zawiadomienie nie jest spółką handlową – dane o podmiotach uprawnionych do decydowania o składzie jego organów zarządzających i nadzorczych, podmiotach uprawnionych do otrzymywania wypłat z jego majątku oraz o podmiotach uprawnionych do jego majątku w razie jego rozwiązania lub innej formy jego ustania),
- opis sytuacji ekonomiczno-finansowej,
- opis zamiarów podmiotu składającego zawiadomienie w odniesieniu do spółki, będącej podmiotem podlegającym ochronie, dotyczących jej planach inwestycyjnych, długoterminowych planach jej działalności, przewidywanych zmianach jej organizacji, w szczególności połączenia z inną spółką, finansowaniu jej działalności, polityce dywidendy i polityce zatrudnienia.
Na rozpatrzenie zgłoszenia i ewentualne wydanie decyzji o sprzeciwie organ kontroli ma 90 dni. Termin ten może jednak faktycznie ulec znacznemu przedłużeniu – organ kontroli może bowiem wezwać dokonującego zgłoszenie do dostarczenia dodatkowych dokumentów i wyjaśnień.
Organ wydaje decyzję o sprzeciwie wobec transakcji w sytuacjach, gdy rozstrzygnięcie takie jest uzasadnione jednym z następujących celów:
- zapewnienie realizacji obowiązków strzeżenia niepodległości i nienaruszalności terytorium, wolności i praw człowieka i obywatela, bezpieczeństwa obywateli oraz ochrony środowiska,
- zapobieżenie działaniom albo zjawiskom społecznym lub politycznym uniemożliwiającym bądź utrudniającym wykonywanie obowiązków wynikających z Traktatu Północnoatlantyckiego,
- zapobieżenie działaniom albo zjawiskom społecznym lub politycznym, które mogą
- zakłócić stosunki zagraniczne,
- zapewnienie porządku publicznego albo bezpieczeństwa państwa, jak również pokrycia niezbędnych dla ludności potrzeb w celu ochrony zdrowia i życia ludności,
a także gdy składający zawiadomienie nie uzupełnił braków formalnych lub nie złożył dodatkowych pisemnych wyjaśnień w terminie wyznaczonym przez organ kontroli.
Zarówno czynności dokonane wbrew sprzeciwowi, jak i bez złożenia zawiadomienia są nieważne.
Ponadto niedokonanie zawiadomienia zagrożone jest grzywną w wysokości do 100 000 000 złotych. Kara ta może zostać nałożona nie tylko na sam podmiot zobowiązany do takiego zawiadomienia, ale także dodatkowo na osoby, które dokonały transakcji w jego imieniu (członkowie zarządu, pełnomocnicy). Osoby te mogą zostać nadto skazane na karę do 5 lat pozbawienia wolności.